برای اکثر فارغ التحصیلان معماری به سرعت آشکار می شود که آنچه درمدرسه یا دانشکده معماری آموخته اند، لزوما آنها را به معماری با اعتماد به نفس کافی تبدیل نخواهد کرد و این مفاهیم ساختمانی در هیچ کلاس درسی آموزش داده نمی شود. ولی مطالب  بسیاری از طریق سالها کار در سایت و حل مشکلات ساخت و ساز بصورت تجربی آموخته می شوند. از جمله موارد بسیاری که شما در سایت و محیط کار می آموزید، اصطلاحات استفاده شده توسط کارگران ساختمانی است که در ابتدا به نظر شما چندان مناسب نمی آیند.

در نگاه اول ممکن است فرهنگ لغات معماری به نظر ایده آل برسند اما در کارگاه ساختمانی کاربردی ندارند، مگر اینکه بتوانید هزاران اصطلاح که شاید مفید به نظر برسند، به خاطر بسپارید. در این مقاله به ۴۵ اصطلاح کاربردی در زمینه ساخت و ساز که هر معماری باید بداند، می پردازیم:

۱- نرخ فراگیر( All in Rate ): این اصطلاح که در بخش های مالی هم استفاده می شود در ساخت و ساز به معنای کل هزینه هاست که شامل تمام هزینه های مستقیم و غیر مستقیم می شود.

۲- سوابق معماری (Architect of Record) : این اصطلاح در مورد شرکت ها یا معمارانی به کاربرده می شود که نام آنها در پروانه ساخت ذکر می شود. در مواقعی معماران بلند پایه، این افراد را استخدام می کنند و مسئولیت کار در محل یا استفاده از تخصص خود را در زمینه ی خاصی به آنها واگذار می کنند.

۳ – خمیر(Batter) : در معماری ، خمیر به معنای مایل سازی یاشیب دادن دیوار به داخل است. گاهی برخی معماران از این روش برای استحکام سازه ای استفاده می کنند .گاهی این روش برای اهداف تزئینی نیز استفاده می شود.

۴- مسدود سازی( Blocking) در ساخت و ساز: بدیهی است که این اصطلاح از بلوک گرفته شده و به معنی استفاده از قطعات کوتاه در ساخت و سازاست (که بعضا می تواند قطعات چوبی باشد).کارگران ساختمانی از این قطعات (بلوکها) برای پرکردن، ایجاد فاصله و اتصال یا تقویت سازه استفاده می کنند.

۵- Box Crib : عناصری موقت هستند که برای تقویت و افزایش پشتیبانی از اشیاء سنگین در طی فرایند ساخت وساز استفاده می شود. مواد استفاده شده برای ساخت این جعبه ها تیرک های چوبی است. به دلیل کاربردی بودن فرم این عنصر از آن درساخت سکوهای فیلمبرداری نیزاستفاده می شود.

Box Crib

۶- مهندسین ساختمان (Building Engineer) : این افراد هرآنچه مربوط به ساخت و ساز است را می دانند و مسئولیت آنچه در حین ساخت پیش می آید برعهده آنان است. این مسئولیت در هر کشوری متفاوت است اما عمدتا تخصص ساخت ، تکنولوژی، طراحی ، ارزیابی و نگهداری از جمله وظایف این افراد است.

۷- کانت ( Cant) : خطی مورب یا زاویه دار از یک سطح است. میتوانید آنرا لبه ی پلان یک ساختمان در نظر بگیرید. این روش از طراحی در معماری باروک به شدت استفاده می شد تا احساس تداوم را به ترکیب القا کند.

۸- شکست فاجعه بار(Catastrophic Failure): اگر این اصطلاح به اندازه کافی گویای مفهوم آن نیست باید گفت که شکست های فاجعه بار اصولا ناگهانی ، غیر قابل جبران و از مصائب صنعت ساختمان هستند. این اصطلاح درحوزه های دیگرمانند مهندسی شیمی نیز گسترش یافته است.

۹- پوشش بتنی (Concrete Cover): این اصطلاح با بتن مسلح پیوند خورده است و کمترین فاصله بین آرماتور نصب شده و سطح بیرونی بتن است . پوشش بتونی دارای چندین هدف حیاتی است ، از جمله محافظت از میله های فلزی مسلح در برابر خوردگی ، تهیه عایق حرارتی و تهیه تعبیه کافی برای میله های فولادی به عنوان آرماتور.

صفحات بتنی

۱۰- صفحات بتنی (Concrete Slab) : یکی از معدود عناصر ساختمانی است که در اکثر قریب به اتفاق سازه ها مورد استفاده قرار می گیرد . یک اسلب بتونی صفحه ای از بتن ضخیم (بطور متوسط ۱۰-۴۰ سانتیمتر) افقی است که برای ساخت کف و سقف استفاده می شود. چندین طراحی برای اسلب وجود دارد (راه راه- نواری- وافل-یک طرفه)و هر کدام با طرح یا استقامت مورد نیاز مطابقت داده می شوند.

۱۱- دوره (Course): از این اصطلاح برای توصیف یک ردیف مداوم از سنگ تراشیده شده استفاده می شود که می تواند سنگ، آجر یا بلوک بتونی باشد . یک دوره می تواند چندین جهت و نوع مختلف داشته باشد.

۱۲- مهاربند صلیبی (Cross Bracing): این مهاربند یک مولفه سازه ای است که برای بهبود استقامت یک سازه استفاده می شود. عناصر تقویتی X شکل در صورت وقوع زلزله می توانند از سقوط کامل ساختمان جلوگیری کنند.

مهاربند صلیبی

۱۳- برش دادن و پر کردن (Cut and Fill) : در حین ایجاد و ساخت راه آهن یا کانال ،کارگران برای نصب ریل شیب های بریده ای ایجاد می کنند(مانند یک دره کوچک). خاکی که جابجا شده است خاک ریزهایی در اطراف ایجاد می کند که این عمل کار را به حداقل می رساند. این روش در حال حاضر در بسیاری از سایتها با اندازه های متفاوت مکررا استفاده می شود.

۱۴- عایق کاری (Damp Proofing) : ازآنجائیکه رطوبت از مهمترین مشکلات ساخت و سازاست ، عایق کاری روشی است که برای ضدآب کردن سازه استفاده می شود تا ازجذب شدن رطوبت احتمالی توسط دیوارها و ورود آن به محیط داخلی جلوگیری شود. بسته به ماهیت سازه و مشکلات رطوبتی که ممکن است با آن مواجه شوید، می توانید درآخرین مرحله سطح وسیعی از مواد عایق متنوع را بر روی سطوح مورد نظر اضافه کنید تا بعنوان عایق عمل کرده و از نفوذ رطوبت و خرابی سطوح جلوگیری کند.

عایق کاری

۱۵- طراحی – ساخت (Design-build): در اغلب پروژه ها، ساخت و ساز به دلیل درگیری های زمانی بین دوتیم درگیر (یا بیشتر) ، به تأخیر می افتد. ایده اصلی در پیش زمینه این اصطلاح این است که همان تیم طراحی پروژه، آنرا اجرا کند. این یک سیستم تحویل پروژه است به طوریکه طراحی و اجرا بر روی یک نقطه مشترک متمرکز خواهند شد که هزینه ها را کاهش داده و باعث تحویل به موقع پروژه می گردد.

۱۶- دیاگرید (Diagrid): که متشکل ازدو کلمه مورب (diagonal) و شبکه توری (grid) است. شبکه های توری مورب در تقاطع با تیرهای فولادی (که گاهی اوقات چوبی یا بتنی است) قرار دارند که به کاهش مقدار فولاد مورد استفاده در قاب های فولادی سنتی کمک می کند.

دیاگرید

۱۷- محفظه بندی (Encasement) : دریک کارگاه ساختمانی ، اصطلاح محفظه بندی می تواند به دوچیز اشاره داشته باشد: در مواقعی فاضلاب و یا سایر لوله های زیرزمینی ممکن است بنا به دلایل ساختاری نیازمند محفظه بندی بتنی باشند. یا ممکن است این اصطلاح برای فرایند محفظه بندی و پوشش مواد خطرناک که در سازه ها استفاده می شوند از جمله آزبست ، استفاده شود.

محفظه بندی

۱۸- Falsework : که اکثراً برای سازه ها و پل های بزرگ قوس دار استفاده می شود سازه ای موقتی است که برای پشتیبانی و نگه داشتن دهانه در حین ساخت یا تعمیر ساخته می شود.

Falsework

۱۹- قالب (Formwork) : سازه ای موقتی است که بعنوان قالب برای تنظیم و تعیین شکل دلخواه بتن استفاده می شود.

قالب بندی

۲۰- مفصل (Joint) : مفصل بین دو ماده مجزا در یک سازه قرار داده می شود که هیچ ارتباط فیزیکی با هم ندارند اما در عین حال باید کنارهم قرار بگیرند یا همپوشانی داشته باشند.

مفصل

۲۱- تیرچه (Joist) : تیرچه از عناصر مهم سازه هایی است که دارای دهانه بزرگ هستند. زیرا به انتقال بار از تیرها به ستون ها و ستون های عمودی کمک می کنند. این عناصر افقی به تیرها عمودی وصل شده (به صورت افقی) و (به صورت عمودی) به ستون ها متصل می شوند.

۲۲- ساخت وساز ضعیف (Lean Construction) : سیستمی جدید و توسعه یافته است که طی مطالعات انجام شده ، اتلاف مواد ، زمان و فعالیت را به حداقل می رساند و باعث انجام شدن پروژه به صورت کارآمد می گردد.

۲۳-Lift Slab Construction : که بعنوان روش Youtz-Slick نیز شناخته می شود روشی است که کارایی در زمان و ایمنی را تضمین می کند. در این سیستم اصولاً صفحات بتنی بر روی سطح زمین ریخته می شوند و سپس از طریق جک های هیدرولیکی به داخل محل قرار گیری تعیین شده منتقل می شوند. این روش نه تنها باعث صرفه جویی در وقت می شود بلکه نیازی به حضور کارگران در سطوح بالاتر از زمین ندارد.

۲۴- Lookout : تیرچه هایی چوبی هستند که در امتداد دیوارهای خارجی رفتاری پایه مانند دارند تا در مرحله ایجاد و ساخت پوشش سقف به صورت محافظ عمل کنند.

۲۵- Moling: استفاده از وسیله ای فولادی به نام «مول» به طول ۶۰ و عرض ۶ سانتی متر که به وسیله باد کار می کند و کاربرد آن ایجاد سوراخ در لوله ها ، سیم پیچ های حرارتی ، سیستم های پمپ حرارتی بدون نیاز به حفرگودال در زمین است.

Moling

۲۶- Monocrete Construction : روش ساخت مونوکرتی استفاده تکی از پانل های بتونی پیش ساخته است که به هم پیچ و مهره می شوند تا سازه های بتونی ایجاد شود.

۲۷- شکاف عملکردی (Performance Gap) : مانند وقتی که در نظر دارید تا پایان هفته سه طرح پیشنهادی تحویل دهید ولی به علت خستگی تنها یک پیشهاد ارائه می دهید. شکاف عملکرد زمانی پیش می آید که پیشرفت کارمورد انتظار با نتیجه مطابقت نداشته باشد. که ممکن است به دلایل مختلف از جمله شرایط محیطی، مسائل کارگری و.. باشد.

۲۸- بتن پیش ساخته (Precast Concrete): یکی از متداول ترین اشکال بتنی ، بتن پیش ساخته است که عناصر آن در خارج از سایت ایجاد می شوند تا بعداً به سایت منتقل یا بلند شوند. طرح ها می توانند از بلوک تا پانل و عناصر جامد اما قابل مانور را ایجاد کنند.

بتن پیش ساخته

۲۹- Purlin : پورلین عنصری است طولی که برای حمایت ازسازه یا مواد اضافی روی سازه سقف ، به صورت افقی اجرا می شود.

Purlin

۳۰- محاسبه و برآورد مقادیر(Quantity Take-off) : قبل از شروع مرحله ساخت و ساز ، مطالعه ای توسط برآوردگران صورت می گیرد تا اندازه گیری های دقیق مواد و نیروی کارمورد نیاز برای تکمیل پروژه را بدست آورند. این فرایند برآورد مقادیر نامیده می شود و به توسعه دهندگان پروژه کمک می کند تا آگاهی کاملی از آنچه در مرحله ساخت  پیش رو دارند، داشته باشند.

۳۱- نوعی خرپا (Rafter): مجموعه ای ازعناصر شیب دار (گاهی ممکن است چوبی باشند) که سقف را تشکیل می دهند وبه لبه صفحه دیوار وصل می شوند واغلب برای شکل دادن پیشانی ساختمان استفاده می شود.

۳۲- تیرچه لبه دار(Rim Joist) :در سیستم های کف سازی ، تیرچه های لبه دار به انتهای تیرهای اصلی کف متصل می شوند و برای قسمت انتهایی سیستم عرشه سازی بصورت پشتیبان جانبی عمل می کنند. اما بعنوان تیرهای انتهایی که معمولا در ردیف اول وآخر بصورت موازی با تیرهای دیگر قرار می گیرند استفاده نمی شوند.

تیرچه لبه دار

۳۳- Rubblization : به منظور صرفه جویی در وقت و هزینه اضافی ، بتن موجود که بصورت ناخواسته به قطعات سنگی تبدیل شده است ، شکسته شده و به قطعات کوچکتر تبدیل می شود تا در مکان هایی به عنوان لایه پایه برای ایجاد سطوح جدید مورد استفاده قرار گیرد .

۳۴- Shiplap :احتمالا در خیلی جاها آنها را دیده اید ولی از آن به عنوان پانل چوبی یاد کرده اید. Shiplap ها نوعی تخته یا پانل های چوبی ارزان قیمت است که روی کناره های انبارها ، آلاچیق ها و … استفاده می شود.

۳۵- سازه نگهبان(Shoring) :به صورت موقت در سایت نصب می شود. روشی است که در آن تیرهای چوبی یا فلزی برای حمایت از سازه در هنگام ساخت مونتاژ می شوند. شمع ها می توانند افقی ، عمودی یا مورب، بسته به میزان پشتیبانی مورد نظرنصب گردند.

سازه نگهبان

۳۶- توده های خاکی (Soil Stockpile):این تپه های خاکی وقتی بولدوزرها در محل خاک برداری انجام می دهند ایجاد می شوند. این توده های خاکی هیچ وقت نباید به عنوان ضایعات در نظر گرفته شوند چون درمراحل بعدی برای مسطح سازی استفاده خواهند شد.

۳۷- داربست های دیواری (Wall Stud): داربست های دیواری از اعضای بسیارمهم با قاب چوبی یا فلزی هستند . زیرا این عناصر عمودی به عنوان پشتیبان برای انتقال بار دیوارهای باربر وغیر باربر عمل می کنند.

داربست های دیواری

۳۸- روبنا (Superstructure ): به طورکلی مفهوم ساده این اصطلاح به معنای ساختاری است که بر روی ساختاری دیگر ایجاد شود.  معمولا ، این اصطلاح برای توصیف هر قسمت از ساختمان که بالاتراز سطح زمین است استفاده می شود. به قسمت هایی از ساختمان نیز که زیر زمین قراردارند زیرساخت یا substructure می گویند.

۳۹- سازه های پوسته ای (Thin-Shell Structure) : اغلب درمعماری مدرن مورد استفاده قرار می گیرد ، سازه های پوسته نازک عناصر بتنی سبکی هستند که به طور معمول در بام ها مورد استفاده اند. این عناصر بزرگ معمولاً منحنی هستند و از عملکرد ساختاری اشکال خاص استفاده می کنند تا ضخامت مواد کاهش یابد.

سازه ی پوسته ای

۴۰- رابط (Tie): مواقعی وجود دارد که نمی توان دو عنصر یک ساختمان را با هم ادغام کرد و این زمانی است که رابط ها به کمک می آیند.

۴۱- Topping Out: روشی که به اسکاندیناوی باستان برمی گردد ، به این صورت که سازنده ، تیری چوبی بالای ساختمان نصب می کند که نشان از پایان یافتن کار است. امروزه این روند وقتی بالاترین عنصر ساختمان نصب می شود به عنوان نقطه عطف ساخت در نظر گرفته می شود.

۴۲- Trombe Wall : توسط مهندس فرانسوی فلیکس ترومبه و معمار ژاک میشل در دهه ۱۹۶۰ ایجاد شد. دیوار Trombe یک عنصر ساختمانی خورشیدی است که برای کشورهای سرد طراحی شده است. که با استفاده از مشابهت با اصل گلخانه ای ، یک لایه شیشه ای بیرونی  به همراه بازشو در خارج ازدیوارها ساخته می شود و گرما درساعات آفتابی زمستان جذب می شود. سپس گرما به آرامی در طول شب ازمنافذ آزاد می شود.

دیوار ترومبه

۴۳- زیرسازی (Underpinning) : زیرسازی عمل تقویت شالوده ی سازه موجود است . اگر این پروژه بر روی سازه قبلی اجرا شده است ممکن است فونداسیون برای تحمل سازه جدید به اندازه کافی قوی یا جدید نباشد. زیرسازی می تواند بسته به راه حل انتخابی برای هر سازه استفاده از بتن حجیم ،تیرها و پین های متصل کننده یا پین های کوچک شمعی باشند.

۴۴- طراحی وساخت مجازی (Virtual Design & Construction) : یا VDC، شامل کلیه مدل های چند رشته ای یک پروژه است. اما لیست مورد نظر محدود به مدل سازی مهندسی (محصول ، فرآیند) ،روش های آنالیز، طرح های مبتنی بر مدل ،برنامه ریزی ، هزینه ها و تجسمات نیست.

۴۵- دال دو محوره توخالی(Voided Biaxial Slab) : برای اینکه بتوان هزینه و وزن صفحات بزرگ بتونی مسلح را کاهش داد، جوزف- لوئیس لامبوت تصمیم گرفت تا در داخل بلوک های بتونی حفره ای خالی ایجاد کند تا میزان بتن مورد استفاده را کاهش دهد اما پایداری و ظاهر خارجی آن به صورت سراسری حفظ شود . این صفحات ، اسلب های حفره دار دومحوره نامیده می شوند و امروزه به شدت در ساخت وساز مورد استفاده قرار می گیرند.

دال دو محوره توخالی